Hij was een Engels-Egyptische Rotterdammer. Hij speelde tal van geheimen door aan de Russen. Maar was hij daarmee ook een verrader?
Dubbelspion George Blake vond van niet. Om een verrader te zijn moest je eerst ergens bij horen, was zijn stelling. En hij hoorde nergens bij, naar zijn gevoel. Geboren in Rotterdam, deels opgegroeid in Egypte, met de Engelse nationaliteit: hij was een beetje van alles en uiteindelijk niks.
Niet lang geleden werd spion Blake begraven, reden voor het juist opgraven van een oud interview. Nu door de NPO online gezet als podcast.
Onlangs verschenen op deze site de verhalen van Yet en Joke. Twee vrouwen, die met mijn eigen vader gemeen hadden aan het eind van de oorlog door de Russen te zijn bevrijd uit Duitse gevangenschap. Met (voor mij) als onverwacht gevolg dat daarna mijn vader nog beduchter voor de Russen was dan voor de Duitsers. Mede daarom was voor mij die podcast zo fascinerend.
(Door mijn vader gemaakt?) kistje uit Kamp Stanislau, in (heden) Ivano-Frankivsk, Oekraïne.
.
Na decennia in Moskou blijkt Blakes Rotterdamse accent nog onmiskenbaar. Opvallend monter en goed van geheugen dist hij alles op. Hoewel, alles… De levens die door zijn overlopen verloren gingen blijven buiten beschouwing. Maar wel wordt de luisteraar meegenomen in het stapsgewijze proces dat tot Zijn Grote Stap leidde: het zich aansluiten bij de voormalige vijand.
Belangrijk in dat proces was het meemaken van de Amerikaanse bombardementen op wat Noord-Korea zou worden. Dat grove geweld, dat ook gewone burgers trof, brak hem los. Twijfel, of hij eigenlijk wel aan de goede kant stond, maakte plaats voor een geloof in de communistische heilstaat. Ook belangrijk in die overgang was het feit dat de Engelse marine hem naar Russische les had gestuurd. En niet zomaar les, les in Cambridge. Daar maakte hij via zijn lerares kennis met de beschaafde kant van de Russische cultuur, iets dat hem een blik gaf die afweek van wat de genoemde gevangenen zagen, zij die de Russen gadesloegen ‘in het veld’.
In zoverre is Blakes omslag actueel, dat ik ook zelf voel dat de band met ‘V/h Amerika, Thans Trumponia’ in een staat van ontbinding verkeert. Waarbij de opluchting genaamd ‘Biden’ wellicht niet meer dan een geflatteerde pauze is.
Zeker was dat toen George Blake eenmaal rondkeek in Moskou, gefêteerd en wel, de heilstaat daar nog geen feit bleek. Sterker nog, die ging er voorlopig ook niet komen, zo moest hij gaandeweg erkennen.
Blake had zich in zijn idealisme verkeken op datgene waarmee een staat moet worden gemeubileerd: mensen. Die liepen nog achter bij Het Communistische Idee. Een idee dat hij als principe nooit verloochende.
*
Vierdelige Podcast
TERZIJDE
Ik schrijf dit, letterlijk, vanachter de geraniums.
Bij wijze van contrast met serieel avonturier Blake.