1.
Lang geleden bevond ik me met een tweetal anderen in één ruimte. Die ruimte bevond zich vlakbij mijn ouderlijk huis. Daar was een privé-expositie gaande van een kunstenaar.
Bij ons thuis had mijn moeder zo haar eigen idee over kunst. Bij het zien van Picasso’s vroege werk zei ze: ‘Hij kón het wel!’ Maar waarom ging hij later zo gek doen? Zonde vond ze dat.
Ondertussen, bij die expositie in onze straat, lukte het me niet me te concentreren op het werk van onze buurman. Dat kwam door die twee naast me. Dat was namelijk geen doordeweeks duo. Het was de schilder Carel Willink, in het gezelschap van zijn muze, een vrouw die doorgaans alleen met haar voornaam door het leven ging.
Bij ‘Carel’ vroegen de mensen: ‘Carel wie?’
Bij ‘Mathilde’ wist iedereen: ‘O, die!’
Gek genoeg herinner ik me niet goed wat Mathilde aanhad. Die keer.
Dat was een andere keer wel anders. Ik vloog toen bijna met de auto uit de bocht. Alleen door de aanblik van ‘haar’. Zij had vlak naast die bocht plaatsgenomen op het terras van een café. In een compleet gouden creatie. Van-top-tot-teen. Blinkend in de zon.
Anno Nu, 45 jaar later, bevind ik me oog in oog met het werk van Willink zelf. Ik ben voor het eerst in Kasteel Ruurlo. Na een zeer geslaagde restauratie valt het resultaat daarvan nu door iedereen te bewonderen. Het kasteel, als bouwwerk, toont een ratjetoe aan stijlen uit verschillende tijden en ook daarom was het geen verkeerd idee daar nog wat eigentijds aan toe te voegen. Speciale vermelding verdienen een ‘glazen’ toegangsbrug en een moderne wenteltrap, die beide niet misstaan bij het ‘oude’ gebouw.
Bovendien is het interieur uiterst kostbaar gestoffeerd. Niet in het minst met al die Willinks. Tientallen zijn het er.
Dwalend door de fraaie zalen dringt zich een typering op van het latere werk waar hij zo bekend mee werd. Het is:
kille edelkitsch.
Van de bovenste plank, dat wel. Maar ik hoor er de echo van mijn moeder bij: ‘Hij kón het wel!’ Maar waarom ging hij later doen wat hij deed? Zonde vind ik dat. Picasso durfde, en bleef interessant, wat hij ook deed. Willink niet.
Over het waarom heb ik wel een idee: hij verkwanselde zijn talent aan de mammon. Hij dacht, denk ik:
‘Gewone mensen met ongewoon veel geld willen ‘kunnen zien wat het is’. Maar dat is niet genoeg. Ik doe er wat vervreemding bij, zodat ze iets hebben om het over te hebben’.
Vreemd was die gedachte niet. Het werkte, en dat moest ook wel, want alleen al de outfits van Mathilde kostten een vermogen.
Gevolg: zijn werk werd even goedkoop als duur en zo wordt al met al de confrontatie tussen de kunstenaar en het kasteel in het voordeel van het laatste beslecht.
Positief verrassend is daarnaast een bronzen Carel-kop van de hand van Sylvia Quiël, met wie Willink trouwde na een overdosis Mathilde.
2.
Van Ruurlo naar Gorssel is maar een klein stukje. Daar staat het andere deel van Museum MORE. Ook dat doet denken aan museum Voorlinden in Wassenaar: steengoed uitgevoerde projecten van steenrijke mensen, die het publiek laten meegenieten van wat ze hebben. Met dank.
MORE? Less = MORE? Nee, MORE = ‘MOdern REalisme’. Daarvan zijn in Gorssel heel wat voorbeelden te vinden, een aantal ervan verbluffend goed.
Maar er kan er maar één de beste zijn. Boven alles torent uit het adembenemend stille werk van schilder Jan Mankes.
Herrie: nul. Pretenties: nul. Resultaat: overdonderend.
Cynisch gezegd, zou je kunnen stellen dat Mankes niet oud genoeg werd om zijn werk te laten verworden, zoals bij Willink. Maar je ziet het aan alles: verworden zou Jan nooit overkomen, al werd-ie honderd.
Echter kan kunst niet zijn.
Terzijde
Als Willink echt geloofde in zijn ‘imaginair realisme’, zoals hij het noemde, dan was het pas echt erg.
Enkele van Mathildes fameuze Fong Leng-creaties zijn te zien in het kasteel.
Het chemiebedrijf van MORE-mecenas Hans Melchers leverde (via een Italiaans bedrijf) illegaal de stof fosforoxychloride aan Irak en kreeg daarvoor onder meer een boete van 100.000 gulden.
Met deze zeer giftige stof kunnen tal van producten worden gemaakt. Daaronder ook zenuwgas.
Zeker is dat Irak dodelijke gifgasaanvallen uitvoerde op de eigen bevolking.
Dertig jaar na dato, in 2018, kondigde een Amerikaans advocatenkantoor aan een zaak tegen onder meer Melchers te willen beginnen wegens medeplichtigheid.
Hoewel Melchers niet uitsluit dat de leveranties van zijn bedrijf voor gifgassen zijn gebruikt, ontkent hij verwijtbaarheid.
Zie verder evt. hier.
Ongerelateerd aan deze zaak werd Melchers dochter in 2005 ontvoerd, waarbij losgeld werd gevraagd.
In tegenstelling tot (het prijzige) Voorlinden biedt de Museumjaarkaart bij MORE een stevige reductie (Gorssel), of zelfs gratis toegang (Ruurlo).
Inclusief puik personeel.
Veel MORE-kunst komt uit de failliete boedel van de DSB Bank.
In Kasteel Ruurlo kan je ook trouwen, inclusief bruidssuite.
Jan Mankes (1889-1920).