Wat is dat? Daarover is men het niet eens. Algemeen gesteld: ‘het doden van vrouwen’. Iets specifieker: ‘het doden van vrouwen omdat ze vrouwen zijn’ of ‘het doden van vrouwen door mannen’. En zo zijn er nog wel meer definities, totdat je door de bomen het bos niet meer ziet.
Eén ding is zeker, de meest verbluffende variant is wat wel ‘intieme feminicide’ wordt genoemd. Daarbij gaat het om het doden van vrouwen door hun (ex-)partners. Het is met name in die gedaante dat het fenomeen in Italië de laatste tijd veel aandacht krijgt. Dat komt wellicht vooral door de introductie van femminicidio als begrip. Daardoor krijgen delicten die tot dusverre los van elkaar voor het voetlicht kwamen opeens een systematische samenhang. En op die manier voelt elk nieuw geval als ‘Wéér één!’, waarbij die optelsom indrukwekkende vormen aanneemt.
Bij de buitenlander kan de neiging bestaan deze drama’s onwillekeurig te zien als iets ‘romantisch’, in de trant van ‘de typische, jaloerse Italiaan’. Het licht ontvlambare type dat iedereen kent van de opera. Zelf heb ik de indruk dat dit fenomeen vooral wortelt in een tweetal oorzaken: de toenemende zelfstandigheid van de vrouw en het belang van ‘la bella figura‘.
Zelfs al nemen nog veel Italiaanse vrouwen naast hun mannen genoegen met een rol op het tweede plan, althans voor de vorm, toch voelen steeds meer mannen zich in hun hoofdrol bedreigd. Behalve fysiek, zijn heel wat vrouwen hun man in feite de baas. Dat proces wordt nog eens versterkt in tijden van economische malaise, zeker als mannen met hun baan ook hun gevoel van eigenwaarde verliezen. Als zij daarbij bovendien door hun vrouw worden verlaten of bedrogen, branden er zekeringen door. Al blijken die laatste redenen geregeld ook fataal op zich.
Zo mogelijk nog belangrijker dan de ‘bella figura‘, het slaan van een goed figuur, is de vrees voor het tegenovergestelde, ‘una brutta figura‘. Degene die een slecht figuur slaat zint op wraak. En voor de Italiaanse man is er nauwelijks een slechter figuur denkbaar dan door zijn vrouw als ‘loser’ in de kou te worden gezet. Al met al een minder romantisch moordmotief dan ‘het huilende hart’. Meer alsof een loser zo toch nog winnen kan. Of op zijn minst in de rol van verliezer niet als enige achterblijft.
De gegevens van de Wereldgezondheidsorganisatie hebben overigens verrassingen in petto. Bezien over de periode 1970-2010 is de mortaliteit in Italië als gevolg van moord en het opzettelijk toebrengen van letsel sterk afgenomen. Zowel in het algemeen als specifiek wat vrouwen betreft. Het zijn dalende lijnen in de grafiek die zelfs kruisen met de stijgende curves inzake Nederland…
N.B.1
Zie i.z. ‘de Italiaanse man’ ook het hoofdstuk ‘Kringloopzoontjes’ in De Smaak van Italië, p.149-151
N.B.2
Bij spinnen zijn het eerder de mannetjes die hun vrouwtjes moeten vrezen.