De Fransen hebben het er maar moeilijk mee. Met de aanhoudende toevloed aan ‘invasieve exoten’ in hun taal. Voor elk buitenlands, vaak Engels woord dat in de mode komt verzinnen ze een Frans alternatief. Zo kwamen ze voor ‘computer’ op een ‘ordener’, een ‘ordinateur‘.
Niet zelden doen de gevonden alternatieven nogal geforceerd aan. Neem de jingle, de micro-compositie die wil werken als een muzikaal uithangbord. Daarvoor hebben ze (onder meer) ‘refrain/ritournelle publicitaire’ en ‘sonal’ uit hun francofone hersenpannen geperst.
Tandenknarsend moeten ze echter toezien dat in de Franstalige Wikipedia het desbetreffende lemma het houdt bij… jingle. Erger nog, als het gaat om een reclame-jingle dan noemen ze het een ‘jingle pub‘, volgens hun neiging tot amputations linguistiques. Het laatste is een term die in geen enkele Frans woordenboek te vinden is, daar ik hem zelf heb bedacht. Het is een term voor het taalkundig afkappen van langere woorden. Zoals ‘pub‘ in plaats van publicité/publicitaire en ‘manif’, voor manifestation. Toegegeven, die laatste afkorting is wel handig voor iets dat ze zo vaak doen, een demonstratie houden. Maar deze week las ik dat iemand een bepaalde praktijk vergeleek met ‘het afzagen van de benen van een paard omdat-ie niet door de staldeur past’. Daar doet de ‘amp ling‘ sterk aan denken. Na het afzagen past het paard wél, maar is hij er niet op vooruitgegaan.
Onlangs was ik voor het eerst in lange tijd weer eens op een paar Franse treinstations. Daardoor hoorde ik opnieuw een echte topper in de jinglejungle.
Een goede jingle componeren valt helemaal niet mee. Het doet wat aan schrijven denken. Kort zijn is moeilijker dan lang en (goed) héél kort zijn is héél moeilijk.
Hoe maak je een jingle die niet gaat vervelen? Die honderden keren mee moet gaan, laat staan de jingle die ik bedoel, die al zoveel vaker heeft geklonken: de jingle van de Franse Spoorwegen, de SNCF. Die wordt telkens afgespeeld wanneer er een aankondiging gaat volgen. En die komen er vaak. Heel vaak.
Maar hoe vaker ik de SNCF-jingle hoorde, hoe meer ik begon te verlangen naar de volgende keer. Een verbluffend fenomeen. Deels, misschien, dat het ook samenhangt met te willen weten hoe die ‘Ouverture = Finale’ precies in elkaar zit. Hij lijkt heel eenvoudig, maar dat valt nogal tegen. Net zoals het ‘simpele’ logo van de NS. Iedereen kent het, maar als je ‘m moet natekenen…
(Al klinkt het niet helemaal zo (goed) als in het station zelf).
Van het een komt het ander. Na zo’n geslaagde jingle kan je niet heen om de aankondiging zelf, waarvan de jingle de intro is. Sterker, dat wil je ook niet. Want elke SNCF-aankondiging is een feest. Al gaat-ie over een aankomende trein die de jouwe niet is, of over het feit dat je afstand moet bewaren tot de rand van het perron, het klinkt allemaal even verbluffend aangenaam. Mooi. Prachtig. Op het verleidelijke af. Wat een stem! En wat een schitterende beheersing van haar taal. Want ‘Madame SNCF’ is een vrouw, een echte. Ze is geen digitale dame.
Maar doe je er wel goed aan te willen weten wie het is? Voor mij is dat nu te laat. Want ik weet het:
Madame SNCF = Madame Simone Hérault
Ongelofelijk, die achternaam! Een naam die precies zo klinkt en maar één letter verschilt van ‘héraut‘, een officiële ‘aankondiger’.
Mme Hérault is al de officiële aankondiger van de SNCF sinds 1981 en is door het hele land te horen, niet alleen in de stations, maar ook in de treinen.
Aankondigen is voor Simone maar een bijbaan, eigenlijk is ze comédienne. Maar in haar bijbaan is haar publiek wel oneindig veel groter. Bovendien heeft haar stem naar schatting al meer dan een miljard keer versterkt geklonken in het openbaar.
Haar herautenwerk verandert mee met de stand der techniek. Ze hoeft nu minder vaak naar de studio te komen om nieuwe tekst in te spreken. Vroeger werd álles opgenomen, alle bestemmingen, alle treinen. Alles. Tegenwoordig, zonder zelf een digitale dame te zijn, wordt er veel van haar gedigitaliseerd. Daardoor kan er van alles aan elkaar worden geplakt. Inmiddels heeft men daarvoor de beschikking over een rijk gevulde ‘Héraultiatheek’, met daarin niet alleen door haar uitgesproken zinnen en losse woorden, maar ook lettergrepen en zelfs aparte klanken, zoals ’ts’ en ‘mp’. Daardoor is vrijwel gegarandeerd dat haar onnavolgbare geluid, dat ‘La Sirène des chemins de fer‘ ook nog zal klinken als zij er zelf niet meer is…
TERZIJDE
Er bestaan meerdere video’s waarin Mme SNCF ‘in het echt’ is te zien. Zoals hier.
Ook steengoed:
De vrouw die alleen maar het woord ‘Ster’ uitspreekt, in de nieuwe jingle van de publieke radio. Kijk hier, vanaf minuut 08:00.
Hoe vaak zou ze dat ene woordje hebben uitgesproken voordat het perfect was, zoals nu? 1x? Honderdvierenveertig?
Van ‘Le jingle tot ‘The jingle’
De SNCF-jingle was zelfs de basis van een popsong door David Gilmour (van Pink Floyd).
Fout klinkende klinkers
De hemels klinkende perfectie van Simone moeten wij in ons eigen OV ontberen.
Zo zet ik me in de Amsterdamse tram telkens schrap voor: ‘Het ís verplicht…’ i.p.v. ‘Het is verplícht’ en in de metro voor ‘Centráál Station’ i.p.v. ‘Centraal Statión’.