She did it, again.
She? Meester-documentairemaakster Oeke Hoogendijk.
it? Dit keer zette ze haar tanden in een aanzienlijk kleiner hapje dan haar magnum opus ‘Het Nieuwe Rijksmuseum’.
Het gaat om de pittoresk mislukte koop door het Rijks van een tweetal monumentale Rembrandts. Schilderijen van de echtelieden Marten Schoolmans en Oopjen Coppit. Ook de vraagprijs van de twee portretjoekels is monumentaal: €160.000.000.
Even slikken. Hon-derd-zes-tig miljoen?! Inderdaad. Het is opvallend dat nergens in het verhaal iemand durft op te werpen, lijkt het, of het misschien niet een miljoentje minder kan.
Nee, alle partijen gaan ervan uit dat als zij het niet kopen Marten en Oopjen woestijnzand in hun dure schoenen zullen krijgen, hun verdere levens slijtend aan de Perzische Golf. Of anders wel in China.
Maar de innemende verkoper, de steenrijke Fransman Éric de Rothschild, wil dat de doeken in Europa blijven. Bij elkaar. Zelf heeft hij ze ook zo lang aan weerskanten gehad van zijn twijfelaar, een verbluffend krap bedje voor iemand met zo’n grote portemonnee.
De twee portretten waren zijn inwonende huisgenoten, die ook ruim mochten delen in vele decennia sigarettenrook, waardoor het wit van de kanten kragen gaandeweg richting een schutkleur ging, naast het dominerende zwart in beide portretten.
Waarom doet hij ze weg? Ach, even wat ontspullen ten gunste van de belastingdienst. Een beetje pijn doet het wel, maar verder blijft Éric de enige onbezorgde constante in dit verhaal, als een non-stop glunderend kind op leeftijd.
Is hij de Rothschild van…? Inderdaad. Château Lafite Rothschild behoort ook tot zijn speeltjes, dus enig oude-meester-verliesverdriet spoelt hij vrolijk weg met een flesje Premier Cru Bordeaux.
Diptiek. Wie biedt? Nederland (detail).
Achteraf is het makkelijk praten. ‘We hadden ze gewoon in stilte moeten kopen’, zegt huidig directeur van het Rijks, Taco Dibbets. Verbazingwekkend genoeg had de Franse minister zonder morren een exportvergunning verleend. Dus het kon. Maar dan was er nog die col van de buitencategorie te beklimmen, die 160 met nog zes nullen.
Zo vreemd was het dus niet dat de verantwoordelijke directeur van toen, Wim Pijbes, bij de Fransen het idee besprak van een gezamenlijke aankoop. Ik sluit niet uit dat daardoor de Fransen van het begin af aan de indruk hadden dat dat het streven was. Terwijl de Nederlanders nu zeggen dat het altijd de bedoeling was dat wij eerst zouden proberen ze zelf te kopen – alléén – en dat pas als het geld niet bijeen zou kunnen worden gebracht de Fransen zouden mogen opdraven voor Plan B.
Het wonder gebeurde: wij kwamen zowaar met de hele mep aanzetten, maar inmiddels was het in Parijs Alarmfase Rouge. Ze gingen valsspelen à la française.
Het eindresultaat was er een à la polder en à la Straatsburg. Even lelijk als de Stopera en even idioot als het nomadencircus van het Europees Parlement. Elk land kocht er één, maar het echtpaar zou wel bijeen blijven. Gedoemd tot het in eeuwigheid heen en weer verhuizen tussen het Louvre en het Rijks.
Schilderijen kopen (detail)
Hoogendijks documentaire heeft als ondertitel ‘Portret van een huwelijk’. Maar ’tegen wil en dank’ had er nog wel achter gekund. Bij de ondertekening van de uiteindelijke overeenkomst staat iedereen er meesmuilend bij. De inkt is nog nat, maar ook het bloed aan de messen is nog niet droog.
De Nederlandse en Franse ministers noemen elkaar ‘Chère Jet‘ en ‘Chère Fleur‘. Pijbes, met een onooglijk paarsig dasje voor, kijkt het aan en denkt er het zijne van.
De glimlach van de Hollandse Jet Bussemaker maakt een wel erg schaapachtige indruk, vergeleken met de even minimale als geslepen variant van Chère Fleur.
Dan neemt Jet het woord en roept uit: ‘We hebben ze!’
Je mond valt open. Hoezo?! We hebben ze helemaal niet! Was het maar zo. Ze zal met ‘we’ toch niet ‘wij Fransen en Hollanders’ bedoelen? Als een soort Mouton Rothschild?
Deze is nog single. Amsterdam (detail)
In elk geval is ook deze Rijks-documentaire weer prima-de-luxe.
Al terugblikkend zit Pijbes er nu wel onberispelijk bij. Zijn strakke pak combinerend met een onbestemd rood armbandje, als om aan te geven dat hij toch niet als standaardheer door het leven wil gaan.
Je denkt: ‘Die Wim, het is wel een mannetje. Een gestropdaste straatvechter. Precies de man die nodig was om de verbouwing van het Rijks uit het moeras te trekken’.
Maar wie nu het meest schuldig was aan dit vechthuwelijk wordt (mij althans) niet duidelijk. Chère Jet ontbreekt met haar eigen verhaal, net als de toenmalige Minister van Financiën Dijsselbloem. Dat is wel een gemis.
De linker, of toch…?
De montage van de film is een meesterstuk op zich, heen en weer schakelend tussen de protagonisten. Precies op het juiste moment gooit Hoogendijk er even, in een flits, een hoestje van Pijbes tussendoor.
Hulde, alweer.
*
Uitzending gemist:
Marten & Oopjen: Portret van een huwelijk
Eerder op deze site
HET ‘NIEUWE’ RIJKS / MUSEUMNOTITIES
TERZIJDE
Het in het geniep opkopen door de Nederlandse staat van aandelen Air France-KLM lijkt achteraf bijna wel een wraakoefening.
Verkoop Deel 2:
De deal als win-win-verstandshuwelijk. En iedereen leefde nog lang en gelukkig.
Château Mouton Rothschild is niet van Éric, maar wel in de familie.
*
Joost Overhoff