– De perceptie van het gebeurde
Journalistiek geldt wel als ‘de eerste versie van de geschiedschrijving’. Daar is op zich niets mis mee, behalve dat zo’n vroege versie vaak langer blijft hangen dan de waarheid zou willen. Soms dringen nog een paar versere versies door, maar ergens op weg naar de waarheid blijft het meestal steken. Intussen dendert de wereld verder, andere dingen eisen de aandacht op en worden op hun beurt voorzien van een eerste versie over hoe het is gegaan.
Bij mijzelf herinner ik me de opbouw van kennis van het Londense voorval via diverse media als volgt.
* Steekincident op London Bridge, meerdere gewonden.
* Dader door politie doodgeschoten, na tussenkomst van het publiek.
* Dader droeg een bomvest, dat nep bleek.
* Nee, het steekincident was in een gebouw en verplaatste zich naar de brug.
* Eén van de mensen uit het publiek was een Poolse chef-kok, die de dader te lijf ging met de slagtand van een narwal.
Soms moet je een wapen improviseren.
* Een andere burger, die een mes afpakte van de dader, was zelf een veroordeelde moordenaar op verlof die zijn eigen slachtoffer met een mes de keel had doorgesneden.
* Twee doden en drie gewonden.
* In het gebouw waar het incident begon was een reclasseringsconferentie gaande.
* Meerdere mensen die de dader te lijf gingen waren misdadigers op verlof of na hun straf, aanwezig bij de conferentie.
* Ook twee toeristengidsen deden mee.
* De dader was een terrorist, vervroegd voorwaardelijk vrijgekomen, met enkelband.
* Nee, de Pool was een keukenhulp in het gebouw, die als wapen een stok gebruikte. Op de brug moest hij de strijd staken door zijn verwondingen.
* Nee, de man met de narwaltand was dus een ander.
* Nee, de man die het mes afpakte was een passant, een politieman in burger.
* De moordenaar met verlof ging de dader anderszins te lijf.
* Eén van de andere veroordeelden deed dat met een brandblusser.
* De doden waren jonge afgestudeerden van Cambridge die zich inzetten voor reclassering.
En zo zal er nog wel meer veranderen/bijkomen, terwijl de zaak zich in deze vorm vastzet in mijn brein.
– De reclassering
De vader van een van de gedoden liet vrijwel direct weten dat hij meende dat zijn zoon niet zou willen dat zijn dood zou worden aangegrepen voor het beperken van de reclassering.
In elk geval richt het weer de aandacht op het verbluffende verschil dat kan bestaan tussen wat mensen zeggen en wat ze doen. Of tussen niets zeggen en daad. De moordenaar met verlof die nu de terrorist te lijf ging, pleegde zijn misdaad destijds schijnbaar vanuit het niets.
De terrorist, op zijn beurt, had diverse rehabilitatieprogramma’s doorlopen, had aangegeven een beter burger te willen worden en zich opgegeven voor een deradicaliseringstraject. In die hoedanigheid was hij aanwezig bij de conferentie van het project ‘Learning Together’, waarvoor degenen werkten die door hem samen zouden sterven.
Ook kan er een treffend verschil bestaan tussen wat er gezegd wordt door dezelfde persoon in verschillende rollen. Geen nieuws, maar toch…
In 2013 verscheen in een tijdschrift van de Amsterdamse woningbouwcorporatie Stadgenoot een portret van een stagiair. Hij doet allerlei klussen bij de mensen thuis en zegt: ‘Ik ben nu eenmaal goed met mijn handen‘. De begeleidende foto laat hem zien, breed grijnzend, met in zijn hand een accuboor.
Alles wat hij zegt klinkt positief. Ook klantvriendelijkheid ‘gaat me makkelijk af‘. Alleen het vroege opstaan vond hij wat minder.
En wat wil hij na zijn opleiding? ‘Werken bij een woningcorporatie‘. En na tien jaar? (…) ‘Ik zie mezelf wel in Marokko zitten, ergens op een hoge berg met uitzicht op de zee‘.
Die tien jaar zou hij niet halen.
Twee jaar later bleek hij gewapend met iets heel anders dan een boor. Hij schrijft met zijn telefoon: ‘Gefixt. Broer, ik hem mijn 9mm helemaal geleegd (…)’ en later naar zijn maat: ‘Kanker gruwelijk, bro. We hebben naam gemaakt bij de fucking organisatie. Het gaat goed komen (…)’
Een paar maanden daarna wordt hij teruggevonden in een uitgebrande auto. Zonder het hoofd dat er in het blad van Stadgenoot nog zo veelbelovend uitzag. Dat hoofd wordt later neergezet voor de deur van een hoofdstedelijke shishalounge.
Was hij in de tussentijd een ander geworden? Een te grote hekel aan vroeg opstaan? Een te grote kloof tussen corporatieloon en toekomstdroom? Of was hij altijd al zo?
Wat kan je geloven van wat iemand zegt? In hoeverre kan iemand wel écht veranderen?
Ironisch genoeg laten in Londen velen zich na de dramatisch verlopen reclasseringsconferentie nu sceptisch uit over… de reclassering.
Zeker is dat drie van de veroordeelden die in actie kwamen tegen de terrorist één ding gemeen hadden: ze hadden in dezelfde inrichting een speciaal regime gevolgd.
Hoewel juist hoop dit keer leidde tot doden, doet hoop ook nog steeds leven.
TERZIJDE
Met name Italiaanse media kwamen bij de aanslag razendsnel met informatie die andere media nog niet brachten.
Als ‘allereerste versie van de geschiedenis’ meerdere keren onjuist.
(Door hun gebrekkige kennis van het Engels?)
Narwaltanden besprak ik in mijn tocht door het Rijksmuseum:
“Verscholen, om een hoekje, zowaar een aantal ‘eenhoornhoorns‘”.
In een artikel van The Economist over liegen stelt een wetenschapper dat ‘de mens gemaakt is om voor de gek te worden gehouden’, omdat hij geneigd is wat hem verteld wordt voor waar aan te nemen.
Mogelijk heeft de wetenschapper bij zijn onderzoek naar ‘de mens’ Italië overgeslagen, waar het nationale devies luidt:
Vertrouwen is goed, wantrouwen is beter.
Studies wijzen echter uit dat landen waar meer vertrouwen bestaat welvarender zijn.