In de wandeling ‘Monte (dei) Paschi’ of ‘MPS’ is de oudste nog bestaande bank ter wereld. Maar hoe lang nog?
De bank lijkt symbolisch voor wellicht de belangrijkste reden waarom Italië zo weinig buitenlandse investeringen aantrekt: de vrees voor lijken in de kast. En ook nog in die andere. En…
Siena is prachtig. Het antieke stadje bergt in zich het mooiste plein dat ik ooit heb gezien, de Piazza del Campo. Onder meer.
Alweer vele jaren geleden kwam Siena met het vooruitstrevende plan de stad te voorzien van een glasvezelnetwerk. Een fascinerende gedachte, die combinatie van razendsnelle infrastructuur in een oeroud decor. Een aantrekkelijk onderwerp voor een artikel, leek me. Ik kwam daarop in contact met de persvoorlichter van de gemeente, David Rossi. We ontmoetten elkaar uiteindelijk niet, al scheelde het weinig, maar mijn indruk van hem was ronduit positief.
– 6 maart 2013, Vicolo Monte Pio, Siena.
In dit smalle steegje, pal naast het hoofdkwartier van de Monte dei Paschi, wordt een lichaam aangetroffen. Het is David Rossi.
Het treft me als een bliksemstraal. Rossi blijkt intussen perschef te zijn geworden van de Sienese bank. En daar ligt hij nu, op het middeleeuwse plaveisel, een paar verdiepingen onder het raam van zijn kantoor.
– 25 juni 2016
In de Vicolo Monte Pio verschijnt een hoogwerker van de brandweer. Men doet onderzoek. Klopt het wel dat Rossi uit eigen beweging uit zijn raam sprong? Of werd hij geduwd, mogelijk vanuit de kamer van zijn letterlijk en figuurlijke superieur, één verdieping hoger?
Clair-obscur
– 2 juli 2016
Het is tijd voor de Palio, de wereldberoemde paardenrennen op dat zo prachtige plein in Siena, voor paardenrennen volmaakt ongeschikt. We kijken ernaar live op tv, samen met een buitenlandse gaste. Ze begrijpt er niets van. Logisch. De Palio is even zwanger van raadsels en geheimen als Siena zelf. Er valt niet eens aan te beginnen de Palio uit te leggen in kort tijdsbestek. Daarvoor volstaat het uit de weg ruimen van misverstand Nr.1: ‘De Palio is geen sport. Het is oorlog, met andere middelen’. Om te winnen is veel geoorloofd en wordt ook het ongeoorloofde gedaan zolang het niet wordt ontdekt.
We kijken toe terwijl de Palio gewonnen wordt door de stadswijk La Lupa, De Wolvin. De stem van de commentator breekt. De winnaar is de wijk die het langst van allemaal niet gewonnen heeft, voor het laatst 27 jaar geleden.
‘En David Rossi, die uit La Lupa kwam’, zegt de commentator geëmotioneerd, ‘kijkt toe vanuit de hemel’.
De Palio is voorbij, een evenement dat lang ondenkbaar was zonder de financiële steun van de Monte dei Paschi, een instelling die geen geld meer heeft.
Als stichtingsdatum van de bank geldt 1472. ‘Monte‘, in het Italiaans, is een berg. Maar het is ook een opeenstapeling van dingen, zoals een berg geld of een berg problemen, waarmee MPS inmiddels bergen ervaring heeft. Een Monte was ook specifiek een bij elkaar gebrachte hoeveelheid geld die diende voor goede doelen, zoals de armenzorg. De eerste naam van MPS was dan ook Monte Pio, ‘Het Pieuze Fonds’, bedoeld voor charitas. ‘Paschi’ (spreek uit: paski) waren weidegronden met de daaraan verbonden pachtgelden.
Maar waar veel geld te vinden is, zijn er ook altijd mensen te vinden die menen dat er onder alle goede doelen geen beter doel is dan henzelf. Zo werd er in 1629 al eens een hoge MPS-functionaris tot de galg veroordeeld wegens een greep in de kas ter waarde van, Anno Nu, twee miljoen euro. (Detail: hij hing inmiddels ergens anders uit en werd nooit meer gevonden).
De meer recente schandalen betreffen niet zozeer (alleen) zelfverrijking, maar ook het verbergen van de werkelijke, catastrofale toestand waarin de bank verkeert.
Aan de gedekte tafels zie je het niet…
En David? Als voorlichter werd hij geacht (de toestand van) de bank mooi voor te stellen. Kon hij dat niet meer rijmen met zijn geweten en deed dat hem bewegen naar het venster? Stond hij op het punt uit de school te klappen en wilde men dat voorkomen? Of speelde er iets anders?
Weliswaar schreef hij een afscheidsbriefje, maar Rossi’s vrouw leest daar een code in dat hij gedwongen werd. Echtelieden onder elkaar weten nu eenmaal dat een bepaalde woordkeuze richting de ander zo a-typisch is, dat je niet geloven kan dat die vrijwillig is.
– In een hoge snelheidstrein, een paar jaar geleden.
Ik kijk in een gezicht dat me bekend voorkomt en denk: ‘Wie is dat ook alweer?’ De man kijkt naar mij en denkt, denk ik: ‘Die man ken ik niet’. Zijn telefoon gaat en hij vertelt over zijn riante recente vakantie in Madagascar, terwijl bij mij het muntje valt. Het is Alessandro Profumo, ex-baas van UniCredit, één van Italië’s grootste banken. Wellicht is hij op weg naar Siena, als nieuwe President van MPS. Wat zou hij weten van lijken in de Sienese kast(en)?
Ik kan er alleen naar raden. Zeker is dat de Italiaanse banken vaak aandelen hebben in elkaar. Daarmee dreigt telkens een domino-effect als één ervan dreigt om te vallen. En met zoveel kasten vol skeletten kan zoiets op ieder moment gebeuren, terwijl in de wereld van vandaag die dominoreeks niet per definitie halt houdt bij de Italiaanse grens…
N.B.
-Italiaanse banken gaan gebukt onder relatief zeer veel beperkt- of geheel oninbare leningen, niet zelden aan ‘kennissen’.
-Die toestand is extra in het vizier gekomen als neveneffect van de Brexit.
-Ook veel gewone Italiaanse burgers bezitten waardepapieren van banken.
-MPS verloor recentelijk zo’n 70% van zijn waarde.
-Profumo, die eerder met een vertrekpremie van 40 miljoen euro afscheid had genomen van UniCredit, is inmiddels ook weg bij MPS.