Onlangs zag ik een puike film. Hij eindigde met een historisch moment, een moment dat op zich ook een einde was. ‘The End‘ voor Nicolae Ceauşescu (en zijn vrouw).
De slotscènes van het leven van de Roemeense dictator leken destijds, in 1989, wel een soort kerst-reality-tv. Je kon het zien vanuit je luie stoel, thuis.
Het meest onvergetelijke ervan was niet eens de executie van het stel, maar de balkonscène die eraan voorafging. Nicolae had weer eens zijn holle woorden gericht tot de menigte onder hem, zoals zo vaak, toen, zoals nooit, de stemming op het plein ineens omsloeg.
De menigte was rijp, overrijp. Ook het bewind zelf was als een rotte appel, die nog maar één zuchtje nodig had om omlaag te ploffen. Dat zuchtje kwam van onderen. De mensen, tegen hun wil ter toejuiching aangevoerd, hadden er genoeg van.
Toch duurde het even voordat Nicolae het doorhad. Hij bleef nog zwaaien, vergeefs wachtend op de strak geregisseerde bijval, zoals altijd. Het zijn de paar seconden die daarop volgden, die eeuwigheid waarin hij het doorkrijgt, die ik nooit zal vergeten. Ook niet waar ik was. Zo’n moment was het.
We waren op een geheel bijpassend surreële plek. We zaten in een Alpenhut. Op Sicilië.
Sicilië?! Inderdaad. Zijn daar dan Alpen? Nee. En toch prijkte er bij de balie van het hotel een trots bordje van de Italiaanse Alpenclub.
De ‘hut’ was vrij hooggelegen, dat wel, maar verder was er niets alpinistisch aan. Sterker, toen we informeerden naar een wandelroute keken ze ons aan alsof je bij het strand vraagt naar de skischans. Wandelen?! Te voet?
Het enige wandelen dat er werd gedaan was door in bontmantels gehulde Siciliaanse dames en hun mannen in glimmende schoenen. Eén rondje rond de ‘hut’, vóór het kerstmaal, en één erna.
Het werd een ‘maaltijd mét’, met Nicolae, op een scherm in de hoek. Ook hij in een winterjas, terwijl hij, ver weg, binnen zat. Onderworpen aan een showproces. Met weinig show en nog minder proces.
Terwijl wij ons tegoed deden aan de antipasti, was hij toe aan een heel ander soort ‘voorgerecht’, als opmaat naar zijn executie. Inmiddels, zo anders dan op het balkon, wist hij al voor het vonnis wat er komen ging. Zoals je eerder zag op het balkon, aan zijn blik, dat hij de realiteit niet geloven kon, zo was hij nu zijn lot vooruit.
*
Hoeveel momenten zijn er eigenlijk in een leven, van die ‘Waar was je, toen…?’-momenten. Niet zoveel. In het mijne? Ehm…
– De moord op Kennedy (1963)
Waar ik was? In het ouderlijk huis. Leeftijd: 8. Zag ik het live? Ik denk het niet, maar de beelden staan me nog levendig bij als die van toen. De man die van achteren op de auto kroop, met name.
Dat het heel erg was begreep ik toen al, anders dan het waarom. Iets waarin ik niet alleen bleek. Nu nog.
Recentelijk zag ik een documentaire waarin de Amerikaans-Siciliaanse maffia als belanghebbende partij wordt opgevoerd. JFK zou met steun van the mob aan de macht zijn gekomen, via nog zo’n volksheld, Frank Sinatra. Maar de boeven kregen stank voor dank. In plaats van bescherming kregen ze Jacks broer Robert op hun dak, als een justitiële bloedhond.
Hierdoor met name nijdig: mobster Sam Giancana.
Trouwens, Frank Sinatra?! Die? Ja die, ook een held van mijn vader.
Maar wat kon Frank zingen!
– De eerste keer dat ik haar zag…
… zag zij mij niet. Het was voor de universiteitsbibliotheek, een hangplek voor studenten, althans ingeschreven als zodanig.
Ik dacht: ‘Wat een pimpante tante is dát!’ Een formulering achteraf. Ik wist toen nog helemaal niet wat pimpante betekent, Italiaans voor ‘pittig’. Bovendien was ze toen nog iets te jong voor ’tante’, denk ik.
Ze was weliswaar in gezelschap van een andere persoon van het mannelijk geslacht, maar serieus leek dat niet, zodat de naderende tram ongeremd zijn weg vervolgen kon.
– Tsunami XXL (2000)
Nog zo’n historisch kerstmoment met Stille-Nacht-gehalte nul. Maar moeilijk te zeggen waar je toen was, omdat zowel de ramp als het nieuws erover zich gaandeweg ontwikkelde.
Scilla, Calabrië. Ook een tsunami-kandidaat, met name door de onderzeese Marsili, de grootste vulkaan van Europa.
– 9/11 (2001)
Ik was thuis, toen de bovenbuurvrouw belde. Dat ik ‘even’ de televisie aan moest zetten. Waarna ik het record non-stop-tvkijken verbeterde, althans het mijne.
Een superlatieve terreurtriomf. Zowel de aanslag zelf, als dat waar terreur vaak op uit is: een overreactie met domino-effect.
– Tsunami NL (2023)
We waren in Italië, in Parma. Een nogal ‘parmantige’ plaats, vaag met ons land verbonden via het huis Bourbon-Parma en Margaretha van Parma, die ooit de baas over ons was.
Aldaar raakten we op de hoogte van de verkiezingsuitslag in ons kikkerland, dat opeens toonde waarin een klein land klein kan zijn. Als uit het niets, leek het wel.
Maar dat ‘niets’ bleek wel degelijk ‘iets’, iets dat er wellicht al veel langer was, maar door ons met kennelijk naïef vertrouwen schromelijk was onderschat. Opeens bleek een weliswaar onzindelijke, maar langjarig marginale onemanshow de grootste politieke partij van ons land. De PVV, de Partij Voor Verongelijkten.
We schaamden ons diep en bewogen ons, instant vele maten kleiner, als zombies door de Parmezaanse straten.
Het voelde als een waterscheiding. Iemand die ik ken, die van voor de universiteitsbibliotheek, beweert dat onze generatie, die van niet lang na de Tweede Wereldoorlog, de gelukkigste aller tijden is. Terwijl wij opgroeiden bloeide alles op, opende en verenigde zich. De lijn liep alsmaar gestaag omhoog.
Tot aan de Tsunami NL, zo voelt het. Zeker, al eerder hadden kanaries in de kolenmijn tekenen gegeven ernstig onwel te zijn – Trump, Brexit -, maar toch. Dit was het eerste duidelijke teken bij ons thuis, bij onszelf, dat we over de top zijn, weer op weg naar beneden. Van ontplooiing weer afdalend naar bekrompenheid.
– De weg terug, omhoog (?)
Hopelijk maak ik het begin ervan weer mee.
TERZIJDE
– Nog zo’n ‘held’…
…. van mijn vader: Mr.G.B.J.Hiltermann.
In dezelfde tijd als Frank Sinatra kwam ‘G.B.J.’ wekelijks op de dag des Heren sonoor vanuit de radio tot ons – ‘Stil allemaal!‘ – om te vertellen hoe het in de wereld zat. Daarbij voorbijgaand aan het feit dat hij, tussen de dagen des Heren door, het deed met zowel zijn getrouwde buurvrouw als met haar jonge dochter.
Zó, weten wij nu, zat het bij hem.
– Sam Giancana zou onder meer een maîtresse (of twee) hebben gedeeld met JFK en door de CIA zijn gevraagd om medewerking bij het streven Fidel Castro te vermoorden.
Zeker is dat Giancana met de president hetzelfde lot deelde. Hij werd op zijn beurt om het leven gebracht.
– Mogelijk wierp ik dit al eens eerder op:
Vanaf hoe oud kan een vrouw een ’tante’ zijn. Een ‘besje’? Een ’taart’?
– Over de tsunami van 2000, kijk hier.
Duur: bijna anderhalf uur.
– Margaretha van Parma was de dochter van Keizer Karel V en een dienst’maagd’. Te Oudenaarde, nu nog (alleen) bekend bij wielerfans.
– De ‘puike film’ van hierboven: The New Year That Never Came ****