We hebben doorgaans het idee aan de gelaatsuitdrukking van iemand te kunnen zien hoe hij zich voelt. Volgens een recente studie zitten we er daarbij echter vaak naast. Al was het alleen al omdat bepaalde gezichtsuitdrukkingen niet in alle culturen hetzelfde betekenen. Los van acteertalent.
Op dit moment biedt – Corona volente – het Rijksmuseum de tentoonstelling Caravaggio-Bernini. Daar rondlopende, realiseerde ik me waar mijn waardering van een schilderij of beeldhouwwerk vaak van afhing: van de mate waarin de gezichtsexpressie van de uitgebeelden naar mijn idee de gevoelens uitdrukten die pasten bij het afgebeelde moment. Daarbij opgeteld kwam nog eens wat ik van zo’n uitgebeelde figuur meende te weten.
Een greep:
Uit iedere vierkante centimeter marmer spreekt: ‘Met mij niet dollen’.
En wie is die persoon dan wel? Kardinaal de Richelieu. Door Bernini zelf.
Oordeel: 10
Uit iedere vierkante centimeter brons spreekt: ‘Ik leef!’ Schepper: Francesco Mochi.
Oordeel: 10
Nog even niet heilig, want nog niet dood: Sebastiaan, à la Bernini.
Al zitten er nog maar twee pijlen in zijn lijf, zijn gezicht overtuigt volledig. Iets anders minder (zie hieronder).
Oordeel: 9
Zoals verbeeld door ‘Lo Spadarino’ staat de herrezen Jezus erbij als De Ongelovige Thomas.
Zo van: ‘Snappen júllie het?’ En je als kijker zou willen antwoorden: ‘Wat denkt u zelf?’
Wij zijn namelijk opgevoed met de gedachte dat J.C. precies wist hoe het zat.
Maar ook daardoor wel degelijk een onderhoudend schilderij.
Oordeel: 8
TERZIJDE
De tentoonstelling verrast met een aantal werken van minder bekende grootheden, zoals een prachtige Pietà en een bijzondere Sebastiaan van Annibale Carraci.
Heel onderhoudend is ‘vergelijkend Sebastiaan-onderzoek‘.
Zoveel kunstenaars, zoveel Sebastiaans: je hebt ze met één enkele pijl en je hebt ze met een ware overdosis.
Wie biedt er meer dan Benozzo Gozzoli?
Er zijn er waarbij het mikpunt er halfdood bijstaat en andere waar hij lijkt te denken ‘Niet nóg een!’, via ‘Jullie doen maar’ tot aan ‘Wat kan mij het schelen?’
Ook is er veel variatie in de locaties van de treffers. Daaronder nogal wat afzwaaiers, en dat terwijl op diverse schilderijen waarop ook de boogschutters zijn afgebeeld, ze onsportief dichtbij staan.
Tot slot is er een groot verschil in de textiele bedekkingen rond de gordel, variërend van onwaarschijnlijk zwevende lappen (zoals bij bovenstaande Bernini), naast geknoopte lendendoeken tot en met prototypes van de onderbroek.
Anno Nu
De onderzoekers die concluderen dat de gevoelstoestand van mensen vaak onjuist wordt beoordeeld door anderen aan de hand van de gezichtsuitdrukking, wijzen erop dat dit ook consequenties heeft voor gevolgtrekkingen die worden gemaakt door geautomatiseerde gezichtsherkenningssystemen.
Systeem zegt van deze Bernini: ‘IQ = …’