Een heel spektakel. De hengsten kwamen in hoogsteigen persoon opdraven voor het dekken van de merries.
Hun begeleiders waren er zeker van dat dat voor eeuwig zo zou blijven. Weliswaar was in die tijd de kunstmatige inseminatie van koeien al een gevestigde praktijk, maar volgens de hengstenmannen zou dat bij paarden nooit gebeuren. Paarden, wisten zij zeker, waren ver boven zoiets verheven. Maar kijk nu…
Net zo, was het machinaal oogsten van druiven en olijven voor velen lange tijd taboe. Het gold als minderwaardig. Maar we leven in een tijd waarin robots en andere vormen van automatisering kwaliteitssprongen maken die tot voor kort alleen het terrein waren van science fiction. Zo gaan we ons in de toekomst zorgen maken als we iemand zien die – achterlijk! – nog zelf zijn auto rijdt. Wanneer het ‘automobiel’ zijn naam pas echt eer aandoet.
Kort geleden waren we op Sardinië en zagen daar een moderne oogstmachine aan het werk. Voor de wijnmaker aldaar was er geen twijfel meer. Zijn oogstmachine vindt hij inmiddels beter dan wat menselijke plukkers doen. Zijn machine oogst namelijk alleen de druiven zelf, niet de hele trossen, en wat meer is: de minder goede druiven laat de machine automatisch hangen.
Niet romantisch, maar…
Ooit ontmoetten we een wijngaardwerkster van Château Mouton Rothschild. Prestigieuzer kan je het niet krijgen. Vanzelfsprekend werd er nog met de hand geoogst, maar de vrouw liet toen al weinig heel van het door ons gekoesterde sprookje. Daarin zagen wij De Mens liefdevol opereren temidden van vertroetelde druivenstokken. Helaas, zelfs van zorg geen spoor.
Zodra de machine beter wordt dan de mens zijn de uren van de mens geteld. Hij kan alleen daar kan nog even standhouden waar instandhouding van het sprookje commercieel rendabel is. Zoals soms nog bij wijn. Maar uiteindelijk is er geen houden aan, want de plukmachines worden niet alleen steeds beter, ze zijn onvermoeibaar bovendien. En razendsnel. Dat laatste heeft weer als voordeel dat de tijd die verloopt tussen pluk en verwerking veel korter is, wat de kwaliteit ten goede komt.
De modernste oogstmachines kunnen zelfs in de machine al een schifting aanbrengen tussen de betere en minder goede druiven, waarna optische systemen op lopende banden het selectieproces nog kunnen verfijnen. Exit homo sapiens.
Nou ja… voorlopig wordt deze ontwikkeling nog door twee factoren afgeremd: goede oogstmachines zijn duur en in oude cultuurlandschappen, zoals in Italië, nog niet overal inzetbaar. Het prachtige heeft een prijs.
Dat laatste geldt ook voor de automatisering van de olijvenpluk. Industrieel opgezette rechttoe-rechtaan-olijfgaarden, zoals in Spanje, zijn er in Italië niet veel. Maar zelfs in Toscane is het klassieke plukken met de hand verleden tijd.
Ooit, toen het olijven régende…
Eerst verschenen er kleine plastic harkjes waarmee het plukken al sneller ging. Inmiddels zijn elektrisch aangedreven systemen de norm. De olijvenplukkers hebben daarmee hun ladders vaarwel gezegd. Ze lopen rond de boom met lange stangen, waaraan vibrerende plastic pennen de olijven scheiden van de plant. Voordeel: minder ‘ladderletsel’. Nadeel: de alsmaar omhoog kijkende plukkers pletten daarbij voortijdig al heel wat olijven, met schadelijke oxidatie tot gevolg.
Tja, je kunt nostalgisch treuren over dit soort ontwikkelingen, waarbij de mens steeds vaker als storende factor het veld moet ruimen. Wat ooit gold als ‘edel handwerk’ legt het in toenemende mate af tegen de techniek. Zelfs bij olijfolie en wijn. Maar in één ding zijn wij robots voorlopig nog steeds de baas: ervan genieten.
Tikje geel, maar vooruit…
N.B.
Ook verbluffend in de genoemde Sardijnse wijngaard: ondergrondse irrigatie. Daarmee komt iedere druppel waar-ie moet zijn, gaat er niets door verdamping verloren en blijft bovengronds alles heilzaam droog.
Nostalgie: iets feestelijkers dan olijven plukken met de hand is/was er niet.
Zie De Smaak van Italië, het boek, p.46-50.
