Eenmaal thuis werd ze direct weer herinnerd aan de vreugde die vooral kinderen je kunnen bieden. Binnen de kortste keren hadden wij aan het souvenir een labeltje ontdekt, met de tekst: Made in Poland.
Tja, dat had toch iets ontnuchterends. Helemaal afreizen naar het einde van de wereld en dan blijkt dat je nieuwe hebbedingetje vrijwel dezelfde afstand heeft afgelegd, voordat je het weer mee de andere kant op neemt.
Mensen hechten belang aan de gedachte dat iets ergens vandaan komt waar ze een bepaald gevoel bij hebben. Dat gevoel is geld waard. Verkopers weten dat en daarom doen ze er vaak alles aan om de klant in die waan te laten. Legaal of illegaal. In elk geval bij voorkeur zonder onthullend labeltje.
Zo komt de gezellige rieten buik van (nog steeds) nogal wat Italiaanse Chianti-flessen vaak uit het Verre Oosten. Daar is niets onwettigs aan, maar de gedachte aan folkloristische Italiaanse handenarbeid speelt in het achterhoofd van de koper wel een rol. ‘Aanschafopwekkend’.
Een stapje verder wordt gegaan in de olijfoliebranche. Door middel van reclame, de naam en de uitmonstering wordt daarbij vaak een zo niet Toscaans, dan toch een Italiaans gevoel uitgestraald. Maar vaak is er weinig tot niets Italiaans aan. (Nu, met in Italië een dramatisch mislukte olijvenoogst 2014 gaat dat nog erger worden).
Soms valt er wel degelijk iets te leren van het etiket (dat veel mensen niet lezen). Maar ook vaak is het misleidende alleen te achterhalen als je toevallig weet hoe de vork in de steel zit.
Neem het begrip ‘Beschermde geografische aanduiding’, gegarandeerd door de Europese Unie. In het Italiaans gaat deze term in de wandeling door het leven als Igp (Indicazione geografica protetta). ‘Ah’, denkt de consument, ‘nu heb ik een garantie dat het product ook werkelijk daar vandaan komt’.
Dat gevoel wordt nog sterker als het er in het Duits op staat: geschützte geografische Angabe. Daarmee zit je gebeiteld, zo wordt gedacht, in het verlengde van het waarmerk Geprüfte Sicherheit.
Maar als we eens zo’n product nemen waar zowel geschützte als protetta op staat, dan blijkt de werkelijkheid toch iets anders. Lekker is het zeker: Zuid-Tiroler ‘speck’, alias Speck dell’Alto Adige, alias Südtiroler Speck. Varkensham is het, gekruid en gerookt.
Maar waar komt het vandaan? Dat is maar hoe je het bekijkt. Het eindproduct komt inderdaad uit Zuid-Tirol, maar (geheel volgens de regels) kan 99,99% van het product, te weten de ham zelf, uit ieder land van de Europese Unie komen. Met vele Italiaanse vleeswaren is dat het geval. Zo wordt er vanuit gegaan dat van al het in Italië geconsumeerde varkensvlees de helft niet uit Italië komt. Wat hammen betreft zelfs twee derde. (Daarbij gaat het niet om producten uit de ‘eredivisie’, zoals de Parmaham).
Veel hammen die in Italië worden verwerkt komen uit Nederland, maar als feitelijk oorsprongsgebied is Oost-Europa sterk in opkomst. We bezochten ooit een producent van typisch Toscaanse producten, een regio met een knorrend overschot aan wilde zwijnen. Maar hoe zat het met zijn wildzwijnsaus, kant-en-klaar voor de pasta? Gemaakt in Toscane, daar in leuke potjes met leuke namen gedaan, met het vlees van wilde zwijnen uit… Hongarije.
En deze?
We ontmoetten een wijnproducent uit Apulië. Hij bleek de man achter een mysterieus wonder: in het piepkleine Malta is de ‘Maltese’ wijn nooit op. Met garantie en de groeten uit Italië.
Enzovoort.
‘Wijnverkoop en detail’
Maar hoe erg is het eigenlijk als je niet krijgt wat je denkt te krijgen? Qua smaak kunnen producten die in eerste instantie ergens anders vandaan komen dan je denkt, wel degelijk goed of zelfs prima zijn. In een enkel geval zelfs beter. Hoe dan ook, de meeste mensen proeven geen verschil. Sterker, zwendelaars worden niet zelden door de consument ‘geholpen’. Zo blijkt wat olijfolie betreft, keer op keer, dat veel mensen tiptop-olijfolie zoals die hoort te zijn niet lekker vinden.
Belangrijker dan de smaak is vooral of op de plekken van werkelijke oorsprong wel goed aan de vereisten wordt voldaan op het gebied van dierenwelzijn, diervoeders etcetera. Nog los van de milieuschade door al het gesleep van heinde en verre naar de uiteindelijke productielocatie.
Inzake vers varkensvlees is er tenminste een lichtpuntje aan het eind van de tunnel. Binnenkort gaan daarvoor dezelfde traceerbaarheidsregels gelden zoals die al voor rundvlees bestaan. Dat werd tijd. Nu de vleeswaren nog.
Met het oog traceerbaar: ‘cinta senese’-varkens aan de scharrel in Toscane
Los van de oorsprongslocatie is een aantal mensen ook gevoelig voor het feit wie eigenlijk de werkelijke eigenaren zijn van de bedrijven waarvan zij de producten consumeren. Ook wat dat betreft tasten veel consumenten in het duister. Net zoals de meeste Nederlanders niet weten dat de Kruidvat-keten in Chinese handen is, zo zijn veel Italianen onwetend van het feit dat bekende namen als Galbani en Invernizzi bij de Fransen in de tas zitten en dat ooit Italiaanse olijfoliemerken als Bertolli, Carapelli en Sasso in feite Spaans zijn. (Handig: Spanje produceert veel meer olijfolie dan Italië, maar Spaanse merken zijn minder prestigieus).
Vaak is de uiteindelijke eigendom van minder grote bedrijven het gevolg van elkaar opslokkende, steeds grotere giganten, waardoor de consument het spoor bijster raakt. Zo werd de bekende Italiaanse vleeswarenproducent Fiorucci ingelijfd bij het Spaanse Campofrio, dat weer verkocht werd aan het Amerikaanse Smithfield, inmiddels overgenomen door de WH Group uit… China. Ga maar eens in een Italiaanse supermarkt vragen of ze weten dat Fiorucci Chinees is. (Net als trouwens het oer-‘Hollandse’ Stegeman). De Italiaanse consumenten zouden omvallen. Van verbazing en van schrik.
Wij Nederlanders zijn daar misschien iets nuchterder in. Maar ook bij ons zouden ze toch even slikken als ze zouden horen dat hun Bertolli-olietje met Italië weinig tot niets te maken heeft.
*
N.B.
Er bestaat ook ‘edelspeck’, dat wordt gemaakt van gegarandeerd Zuid-Tiroler varkens. Ter verdere illustratie van de verwarring kan ook dit product de aanduiding Igp/g.g.A. dragen.
Maar de naam is net even anders: Bauernspeck dell’Alto Adige / Südtiroler Bauernspeck.
