Olijvenpluk(r)evolutie in Toscane
A.D. 2003,
In Toscane is de olijvenpluk in volle gang. Op zich geen nieuws, ze doen het sinds mensenheugenis. De Toscaanse ziel heeft zelfs nog eerder de vorm van een olijf dan het ronde van de druif.
Maar hier, op een typisch Toscaans landgoed, is dit jaar voor het eerst iets vreemds aan de hand. Er klinkt lawaai. Een stationair draaiende motor van een tractor overstemt het traditionele getokkel van vallende olijven op de houten ladders en van het ploffen in de netten op de grond.
Het is de Giulivo die zijn intrede heeft gedaan, een elektrisch aangedreven ‘plukvork’. Giulivo betekent ‘blij, opgewekt’ en verwijst meteen naar giù, omlaag, en oliva, olijf. Het is een lange staaf die je vanaf de grond in de hand houdt, voorzien van een ronddraaiende kop met plastic stangen die de olijven van de takken slaan.
Eén van de eerste modellen
Voordelen: hij is licht, snel en ladders zijn verder overbodig. Dat voorkomt veel gesleep met gevaartes waar je vervolgens af kan vallen.
Nadelen: hij kost nogal wat, je hebt nieuwe netten nodig die veel groter zijn en als je te ingespannen aan het ‘vorken’ bent heb je een groot deel van de gevallen olijven al geperst voor je het weet. Met je schoenen.
Het gemechaniseerd oogsten van olijven is niet nieuw. Er bestaan al grootschalige ‘schudders’ en ‘harkers’. Die hebben echter alleen zin op uniform aangelegde plantages.
Toscane, echter, dankt een groot deel van haar schoonheid aan een landschap dat in de loop der eeuwen is ontstaan en niet voldoet aan de eisen van gerationaliseerde landbouw. De olijven op de grote landgoederen werden eeuwenlang geplukt door plukkers in een semi-feodaal systeem. De huidige toestand is daar de echo van. Vaak zijn het families die de olijven komen plukken in ruil voor een deel van de olie. Voor een Toscaans huishouden is goede olijfolie namelijk even essentieel als het dak op hun huis.
Het plukken gebeurde vroeger uitsluitend met de hand, tegenwoordig vaak met behulp van kleine plastic harkjes. Een oudere man staat ermee op zijn ladder, nog geen vijftig meter van de plek waar De Opgewekte Vork in actie is. Tractorherrie. Giulivo kan ook werken met een accu, maar die is al snel leeg. Het oude mannetje gelooft er niet in, in die vork. Zelf heeft hij zijn hele leven veel met machines gewerkt, maar volgens hem is de standaard Toscaanse olijfboom voor het machinale ongeschikt.
De olijf, misschien wel de mooiste boom die er bestaat, is bovendien als een vriend. En een vriend reik je eigenlijk alleen de hand. Toch heeft de oudere man al wel de overstap naar het harkje gemaakt. En in de toekomst? De man die de Giulivo als eerste heeft aangeschaft was ook de eerste plukker met een mobiele telefoon. Sindsdien…
De olijf als vrucht is in het Italiaans vrouwelijk, oliva. Dat de Giulivo toch mannelijk is, hangt volgens een Toscaanse vrouw samen met het feit dat Toscaanse mannen hem anders niet gauw zouden kopen.
O nee? Vanwege de fallische symboliek? Zeker is dat de opgewekte eigenaar van de vork als een groot liefhebber van slakken geldt, naar lokaal volksgeloof een sterk lustopwekkend gerecht. Het antwoord blijft hangen in de nevels van de Toscaanse herfst. Misschien is het wel gewoon omdat een vrouwelijke vork doet denken aan een oca giuliva, een domme gans.
*
Update 2015
Inmiddels doet bijna iedereen het zo, vooral met accu’s, en ook het vorkdesign heeft niet stilgestaan.
*
© Joost Overhoff